Bilans płatniczy, a ściślej bilans płatniczy handlu zagranicznego, jest wyrażeniem pieniężnym transakcji gospodarczych między krajem a jego zagranicznymi partnerami na określony czas (zwykle przez rok obrachunkowy). Bilans płatniczy obejmuje eksport i import usług i towarów, przychodzące i wychodzące inwestycje zagraniczne, dodatki i przekazy pieniężne.
Struktura bilansu płatniczego
Nie zdajemy sobie sprawy, że płacąc czy wymieniając pieniądze zgodnie z kursem euro, tak naprawdę przyczyniamy się do powstania dodatkowego elementy bilansu płatniczego. Bilans płatniczy może mieć strukturę poziomą lub pionową. Struktura pionowa dzieli bilans płatniczy na pozycje kredytowe i debetowe. Pozycje kredytowe reprezentują napływ pieniędzy (lub innych kosztowności) do gospodarki. wzrost podaży dewizowej. Natomiast pozycje debetowe stanowią odpływ pieniędzy, a tym samym wzrost popytu walutowego.
Struktura pozioma bilansu
Składa się ona z następujących elementów:
• rachunek bieżący,
• saldo handlowe,
• bilans usług,
• saldo dochodów – dochody i inne rekompensaty dla cudzoziemców zatrudnionych za granicą i cudzoziemców zatrudnionych w naszym kraju, przychody i wydatki związane z inwestycjami zagranicznymi (zwłaszcza odsetki, dywidendy i reinwestowane zyski);
• saldo transferów bieżących – transakcje, które nie powodują powstania zobowiązań ani należności w stosunku do zagranicy;
• rachunek kapitałowy – zawiera dochody i wydatki związane z transferami kapitałowymi wynikającymi z migracji ludności, transferami niefinansowych rzeczowych aktywów trwałych i praw niematerialnych i inne.
Z księgowego punktu widzenia bilans płatniczy musi zawsze wynosić zero. Deficyty bilansu płatniczego mogą być spowodowane rozbieżnością statystyczną.
Bilans w praktyce
Bilans jest potrzebny do określania i kontrolowania międzynarodowych rynków finansowych. Tak naprawdę do wymiany pieniędzy, np. na podstawie kursu euro do chf, nie masz obowiązku wiedzieć, że przyczyniasz się do powstania bilansu. W praktyce jest więc on tylko narzędziem dla specjalistów, do którego zwykli ludzie i tak zwykle nie mają dostępu.